Ben je vaak bang dat je partner je in de steek zal laten of jullie relatie zal beëindigen?
Maakt dit je overbezorgd en prikkelbaar? Bepaalt dit voor een groot stuk je leven en je relatie?
Dit kunnen signalen van verlatingsangst in een relatie zijn!
Het is heel normaal dat je het niet altijd fijn vindt als je partner niet bij je is. Je voelt je alleen, soms zelfs wat eenzaam, en je verlangt naar zijn aanwezigheid.
Een probleem wordt het echter als dit gevoel je dagelijkse leven overheerst en je gedachten negatief beïnvloedt.
In dit artikel kom je te weten wat verlatingsangst is en hoe het ontstaat.
Je maakt kennis met de symptomen en krijgt tips om verlatingsangst te overwinnen.
Wat is verlatingsangst?
Maak je je constant zorgen en stel je je allerlei scenario’s voor waarbij je je partner omwille van een of andere reden verliest, dan lijd je misschien aan verlatingsangst.
Voor kinderen van 6 maanden tot 3 jaar is verlatingsangst in zekere mate normaal; het hoort bij hun ontwikkeling. Ze vinden het vaak niet fijn als een oppas komt of als ze jou zien vertrekken.
Blijft deze angst om gescheiden te worden van de ouders tijdens de hele kindertijd aanwezig, dan wordt er gesproken van verlatingsangst.
Vroeger dachten deskundigen dat verlatingsangst alleen een probleem was bij kinderen. De oude versies van het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) stelden dat symptomen van verlatingsangst voor de leeftijd van 18 jaar begonnen. Dit betekende dat volwassenen niet de diagnose ‘verlatingsangst’ konden krijgen.
Onderzoek uit 2010 toont echter aan dat je als volwassene wel degelijk verlatingsangst kunt hebben. Het is zelfs een officiële angststoornis die in de DSM-5 werd opgenomen.
Uit onderzoek in 18 landen, uitgevoerd door de Wereldgezondheidsorganisatie, blijkt dat ongeveer 5% van de bevolking ooit in hun leven een verlatingsangst stoornis ontwikkelt. Bij bijna 45% begint de stoornis op volwassen leeftijd.
Vrouwen hebben vaker last van verlatingsangst dan mannen, en de kans is groter bij mensen die in hun jeugd traumatische gebeurtenissen of tegenslagen hebben meegemaakt.
Mensen met verlatingsangst idealiseren hun partner en klampen zich vast aan de relatie, terwijl degenen met bindingsangst vaak vluchten voor intense verbindingen uit angst om hun vrijheid te verliezen.
Is verlatingsangst een trauma uit de kindertijd?
Stressvolle gebeurtenissen uit je kindertijd kunnen zeker aan de basis liggen van verlatingsangst.
Had je het als kind moeilijk met de scheiding van je ouders of overleed iemand die je dierbaar was, dan kan dit zeker een rol hebben gespeeld. Ook als je als kind vaak bent verhuisd en afscheid moest nemen van je bekende omgeving, school of vrienden dan kan dit een trigger zijn geweest.
Maar ook ongezonde relaties – als kind of (jong)volwassene – kunnen een oorzaak zijn van verlatingsangst. Bijvoorbeeld wanneer er sprake was van fysieke of emotionele verwaarlozing of manipulatief gedrag van mensen om je heen.
Deze ervaringen kunnen ervoor zorgen dat je als volwassene moeite hebt om anderen te vertrouwen en bang bent om verlaten te worden. Dit benadrukt hoe verlatingsangst diepgeworteld kan zijn in vroege ervaringen.
Het aanpakken van deze basisoorzaken is essentieel om een gezondere relatie met jezelf en anderen op te bouwen, en om te leren omgaan met angst voor verlating.
Heb je last van verlatingsangst in een relatie?
Heb je verlatingsangst in een relatie, dan klamp je je wanhopig vast aan je partner én je relatie.
Het is heel normaal dat je de warmte, genegenheid – en misschien wel de grapjes – van je partner mist als jullie niet samen zijn. Je voelt je alleen zonder hem en verlangt naar het moment dat jullie samen zijn.
Bij verlatingsangst echter overheerst de constante bevestiging van je partner je dagelijks functioneren. Het is een intense en vaak zelfs ondraaglijke angst bij het idee om je partner – zowel fysiek als emotioneel – kwijt te raken.
Dit gevoel van verlaten te worden komt vaak voort uit onzekerheden en een gebrek aan zelfvertrouwen, en kan een relatie behoorlijk onder druk zetten.
Het is belangrijk om verlatingsangst in een relatie te herkennen, zodat je de negatieve gevolgen ervan kunt aanpakken.
Wat zijn de symptomen van verlatingsangst?
#1. Constant zorgen maken
Het is normaal om je af en toe zorgen te maken om de mensen van wie je houdt, maar bij verlatingsangst gaat dit veel verder.
Je gedachten blijven draaien om ongelukken of nare situaties, waardoor je moeilijk kunt ontspannen of je niet kunt concentreren. Je verzint rampscenario’s en raakt ervan overtuigd dat ze werkelijkheid zijn, wat zelfs kan leiden tot angst- of paniekaanvallen.
#2. Voortdurend contact zoeken
Er is helemaal niets mis mee om je partner af en toe eens een berichtje te sturen om te vragen hoe het gaat.
Bij verlatingsangst echter slaat dit om in een constante behoefte aan geruststelling – een soort stalking, zeg maar – zoals beschreven in dit wetenschappelijk onderzoek.
Je stuurt meerdere berichtjes per dag en wanneer hij niet meteen reageert denk je meteen het ergste: hij houdt niet meer van mij, hij mist me niet, hij heeft iemand anders…
#3. Extreme jaloezie
Verlatingsangst in relaties kan zich ook uiten in extreme jaloezie.
Vanuit je angst om verlaten te worden ben je extreem jaloers als iemand je partner nog maar aankijkt, laat staan ermee praat. Je controleert hem en zijn sociale contacten, en je bent voortdurend achterdochtig.
Dit is niet alleen stressvol voor jezelf, maar zet ook jullie relatie onder druk.
#4. Altijd bij je partner willen zijn
Uit angst om verlaten te worden vind je het niet leuk als je partner ergens alleen naartoe gaat. Je wilt constant dicht bij hem of haar in de buurt zijn om je gerustgesteld te voelen.
Jij houdt helemaal niet van voetbal, maar je gaat toch elke week met je partner naar de wedstrijden van zijn voetbalteam. Zo voorkom je dat hij vriendschappen sluit met mensen die jij niet kent. Stel je maar eens voor dat hij daar iemand ontmoet waardoor hij jou verlaat…
#5. Sociaal isolement
Uit onderzoek blijkt dat mensen die lijden aan verlatingsangst net zo snel in een sociaal isolement terechtkomen als mensen die lijden aan een sociale angststoornis.
Omwille van de angst dat je partner je zou verlaten, vermijd je sociale situaties, waardoor ook jij minder contact hebt met anderen. Het grote gevaar hierbij is dat je je nog harder aan je partner vastklampt, wat de druk op jullie relatie nog vergroot.
#6. Fysieke symptomen
Net als bij andere angststoornissen kan je ook door verlatingsangst fysieke klachten krijgen.
Als je partner niet in de buurt is of als je je partner een tijdje niet hebt gehoord, kun je behoorlijk wat stress ervaren.
Een versnelde hartslag, zweten, maag- en darmklachten, slaapproblemen, nachtmerries, … het zijn tekenen van mentale stress en angst die veroorzaakt kunnen worden door verlatingsangst in een relatie.
Herken je deze symptomen? Dan vraag je je waarschijnlijk af hoe het zover is kunnen komen.
Wat triggert verlatingsangst?
Een veel voorkomende trigger van verlatingsangst is een traumatische relatie uit het verleden, zoals bijvoorbeeld een relatie met een narcist.
1. Narcistisch misbruik en verlatingsangst
Narcisten zijn meesters in het manipuleren van hun partners.
Als je ooit een relatie hebt gehad met een narcist, dan ken je waarschijnlijk het patroon waarin jij altijd de schuld kreeg van alles wat fout ging.
Of het nu ging om kleine problemen of het uiteindelijke einde van de relatie, de verantwoordelijkheid werd altijd bij jou gelegd.
Dit soort relaties kan diepe littekens achterlaten en ervoor zorgen dat je in toekomstige relaties constant bang bent om opnieuw verlaten of beschuldigd te worden.
Omdat je niet nog een keer hetzelfde wilt meemaken, probeer je je partner zo ‘dicht mogelijk’ bij je te houden. Dit doe je door je aan je partner vast te klampen, zodat hij zeker niet de kans krijgt om bij anderen op zoek te gaan naar narcistische voorraad.
Nu je de psychologie van narcisme begrijpt, is het duidelijk waarom het zo lastig is om emotioneel los te komen van een narcist. De kenmerken van een narcistische persoonlijkheidsstoornis zorgen ervoor dat het moeilijk is om de relatie te verlaten.
De narcistische partner zal beloftes doen om te veranderen, om vergeving smeken of zelfs een zielig verhaal verzinnen om je bij hen te laten blijven.
Ze kunnen ook zo’n sterke greep op je gedachten en emoties hebben dat je echt gelooft dat jij verantwoordelijk bent voor alle problemen in de relatie. Hierdoor blijf je emotioneel gehecht aan hen, met de belofte dat jij degene zult zijn die veranderingen aanbrengt voor het behoud van de relatie.
Narcisten reageren vaak met woede op een relatiebreuk. Als je het hebt over het beëindigen van de relatie, kunnen ze zo boos worden dat je het gesprek niet voortzet. Je kunt zelfs bang zijn om hun woede op te wekken als je probeert de relatie te verbreken. Dit maakt het extreem moeilijk om weg te gaan.
2. Laag gevoel van eigenwaarde
Zat je jarenlang vast in een relatie met een narcist, dan staat je gevoel van eigenwaarde maar op een laag pitje.
Aan de liefde en genegenheid van de narcist hing altijd een voorwaarde vast, waardoor je je zelfvertrouwen volledig bent kwijtgeraakt. Dit probeer je te compenseren door erkenning en zekerheid te krijgen van je nieuwe partner.
Dit kan leiden tot afhankelijkheid en angst dat je ‘niet goed genoeg bent’ en je partner je zal verlaten.
3. Sociale media
Wat zie je vaak op sociale media? Precies: beelden van de ‘perfecte’ relatie.
Je vraagt je af of je partner ook naar zo’n ideale relatie zoekt, waardoor je bang bent dat hij zal vreemdgaan.
Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel van onzekerheid, waardoor je je partner inderdaad kunt wegduwen en de angst om verlaten te worden werkelijkheid wordt.
Wat kun je doen aan verlatingsangst?
Voel je je vaak angstig of onzeker als je partner niet bij je is? Verlatingsangst kan je relatie zwaar onder druk zetten en zelfs leiden tot wanhoop of overmatige controle.
Het is belangrijk om te begrijpen dat deze gevoelens diep geworteld kunnen zijn en dat er stappen zijn die je kunt nemen om hiermee om te gaan.
Hieronder vind je enkele tips om beter om te gaan met verlatingsangst en je relatie sterker te maken.
Tip #1: Negeer je verlatingsangst niet
Verlatingsangst is niet alleen jouw probleem; het legt ook druk op je partner en jullie relatie.
Erken dat je een probleem hebt en werk eraan. Dit is een eerste stap om negatieve patronen en gedachten te doorbreken, zodat je weer controle over je emoties krijgt.
Probeer inzicht te krijgen in de reden van je verlatingsangst, zodat je beter begrijpt waar deze vandaan komt.
Tip #2: Versterk je emotionele onafhankelijkheid
Onderzoek toont aan dat emotioneel onafhankelijke mensen minder kans hebben op verlatingsangst.
Belangrijk om te weten is dat emotionele onafhankelijkheid niet hetzelfde is als emotionele afstand. Je kunt een sterke emotionele band met je partner hebben zonder afhankelijk van hem te zijn.
Behoud je sociale contacten en maak tijd voor hobby’s en persoonlijke interesses. Zo ontwikkel je jezelf als individu en krijg je meer zelfvertrouwen.
Tip #3: Erken de nood aan me-time van je partner
Als je partner de vrijheid krijgt om zijn eigen hobby’s uit te oefenen of met vrienden op stap te gaan, komt dat jullie relatie alleen maar ten goede.
Hij doet nieuwe ervaringen op en komt met frisse verhalen thuis, wat jullie band interessanter en dynamischer maakt. Zet vooral uit je hoofd dat hij iemand anders zoekt of jou zal verlaten.
Tip #4: Maak quality-time voor elkaar
Het is gezond om af en toe apart tijd door te brengen, maar als je verlatingsangst hebt kan dat behoorlijk frustrerend zijn.
Wordt de routine in jullie relatie steeds saaier en maak je je zorgen dat je partner ergens anders op zoek gaat naar spanning, plan dan wat extra quality-time in voor jullie beiden.
Maak regelmatig tijd vrij voor elkaar om jullie band te versterken:
· Kook samen iets lekkers.
· Deel elke dag een maaltijd samen.
· Reserveer een dag per week voor romantische quality-time.
Tip #5: Deel je bezorgdheid met je partner
Onderzoek heeft het belang van een open communicatie bij angststoornissen onderzocht.
Door eerlijk te zijn over je verlatingsangst begrijpt je partner je probleem beter. Deel je openlijk je bezorgdheid met hem dan is de kans groot dat hij inziet dat je dit niet doet om hem ‘vast te houden’ maar omdat je oprecht om hem geeft.
Het kan ook opluchten om te merken dat je partner misschien wel vaker bereid is naar je te luisteren dan je denkt.
Let op: Als je te maken hebt met een narcistische partner, moet je hier extra voorzichtig mee zijn. Narcisten kunnen je kwetsbaarheid vaak gebruiken als een middel om je te manipuleren of macht over je uit te oefenen.
In plaats van direct je diepste angsten te delen, is het verstandiger om:
- Observeer zijn/haar reacties eerst: Kijk hoe je partner reageert op kleinere uitingen van je gevoelens. Reageert hij/zij met empathie of wordt het omgedraaid en gaat het ineens over hem/haar? Dit kan een indicatie zijn of je verder kunt delen of juist terughoudend moet blijven.
- Houd een deel voor jezelf: Je hoeft niet alles prijs te geven. Deel je zorgen op een manier die niet te kwetsbaar is, zodat je niet een extra zwakke plek blootlegt die tegen je gebruikt kan worden.
Tip #6: Geef jezelf duidelijke richtlijnen
Tientallen berichtjes en telefoontjes om te controleren hoe het met je partner gaat: je herkent het vast wel! Regelmatig contact houden is normaal, maar als je voortdurend bezig bent met je zorgen te maken kan dit je behoorlijk uitputten.
Probeer door duidelijke richtlijnen ruimte te creëren. Stuur bijvoorbeeld een berichtje tijdens je ochtendpauze en bel je partner even snel op tijdens de lunch. Leg daarna je telefoon weg en focus op je eigen dag.
Blijven de zorgen komen, erken ze dan even, maar laat ze daarna los.
Tip #7: Wen aan tijd zonder je partner – exposure therapie
Bij exposure therapie ga je de confrontatie met je angsten aan om deze te overwinnen. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat deze vorm van therapie ook helpt bij verlatingsangst.
Deze methode is heel eenvoudig!
Begin met korte periodes dat je van elkaar weg bent en bouw dit geleidelijk op. Dit helpt niet alleen je angst te verminderen, maar versterkt ook je vertrouwen in jullie relatie. Door elkaar ruimte te geven, leer je je ook zonder je partner op je gemak te voelen.
Met elke positieve ervaring groeit je vertrouwen: elke keer dat je partner veilig thuiskomt, ga je je zekerder voelen.
Tot slot
Verlatingsangst kan een zware last zijn, niet alleen voor jezelf, maar ook voor je partner en jullie relatie. Het goede nieuws is dat je hier actief iets aan kunt doen.
Het begint met het herkennen van de tekenen en het nemen van gerichte stappen om je emoties en angsten beter te begrijpen.
Maar wees voorzichtig als je te maken hebt met een narcistische partner.
In plaats van je angsten openlijk te delen, is het belangrijk om grenzen te stellen en alert te blijven op manipulatief gedrag. Zo bescherm je niet alleen je relatie, maar vooral ook jezelf.